Vài nét về bảo hiểm bảo lãnh

Bảo hiểm bảo lãnh là hoạt động kinh doanh bảo hiểm theo đó doanh nghiệp bảo hiểm (DNBH) chấp nhận rủi ro của người được bảo lãnh, trên cơ sở người được bảo lãnh đóng phí bảo hiểm để DNBH thực hiện nghĩa vụ thay cho bên được bảo lãnh nếu khi đến thời hạn mà bên được bảo lãnh không thực hiện hoặc thực hiện không đúng nghĩa vụ.

Tại các nước phát triển, nghiệp vụ bảo hiểm bảo lãnh rất phổ biến với nhiều sản phẩm đa dạng, tuy nhiên tại Việt Nam, nghiệp vụ này còn khá mới mẻ bởi tính phức tạp của nó, ngoài việc các DNBH phải có đủ tiềm lực tài chính để thực hiện các nghĩa vụ tài chính đối với các cam kết bảo lãnh, nghiệp vụ này còn đòi hỏi các nhân viên khai thác bảo hiểm có nhiều kỹ năng, kinh nghiệm về phân tích tài chính doanh nghiệp/thẩm định dự án… Các DNBH đăng ký kinh doanh đối với nghiệp vụ này chưa nhiều, đồng thời doanh thu phí nghiệp vụ này còn rất khiêm tốn.

Theo thống kê của Hiệp hội Bảo hiểm Việt Nam, hiện nay trên thị trường bảo hiểm chỉ có 8/30 doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ và chi nhánh doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ nước ngoài tại Việt Nam đăng ký kinh doanh nghiệp vụ bảo hiểm bảo lãnh (bao gồm Bảo Việt, Bảo Minh, PVI, BIC, Tokio Marine, MSIG, VBI và 01 chi nhánh DNBH phi nhân thọ nước ngoài (SGI)). Ở các nước phát triển, phí bảo hiểm bảo lãnh chiếm từ khoảng 1,5-2% trên tổng phí bảo hiểm phi nhân thọ, trong khi tỷ lệ này ở Việt Nam chỉ đạt dưới 0,1%. Theo số liệu của Hiệp hội Bảo hiểm Việt Nam (IAV), 6 tháng đầu năm 2020, tỷ lệ phí bảo hiểm bảo lãnh trong tổng phí bảo hiểm phi nhân thọ mới đạt xấp xỉ 0,06%. Hiện mới chỉ có Tổng công ty Bảo hiểm BIDV (BIC) và SGI phát sinh doanh thu phí nghiệp vụ bảo hiểm này. Những dịch vụ bảo lãnh đã được thực hiện đa phần là bảo lãnh cho nhà thầu nước ngoài hoặc bảo lãnh cho các nhà thầu xây dựng công trình nội ngành.

Cơ hội hợp tác phát triển

Tháng 3/2019, BIC và SGI đã chính thức ký kết biên bản ghi nhớ nhằm phát triển bảo hiểm bảo lãnh tại Việt Nam. Theo đó, ngoài hợp tác phát triển thị trường, hai bên cũng sẽ hợp tác chặt chẽ trong việc đề xuất các cơ quan quản lý nhà nước cải tiến, sửa đổi, bổ sung các quy định pháp luật hiện hành để tạo điều kiện cho sự phát triển của bảo hiểm bảo lãnh tại thị trường Việt Nam.

Tháng 4/2020, Hiệp hội Bảo hiểm bảo lãnh và tín dụng châu Á (AGCIA) đã được thành lập với sự tham gia của các công ty bảo hiểm lớn của Hàn Quốc, Trung Quốc, Indonesia, Philippines và Việt Nam như Công ty bảo hiểm Hàn Quốc (Korean Re), Công ty bảo hiểm bảo lãnh Hàn Quốc (Seoul Guarantee Insurance), Công ty bảo hiểm Tài sản Thiên An (Tianan Property Insurance Insurance Co. Ltd), Công ty bảo hiểm Tài sản China United (China United Property Insurance Company), Tổng công ty Tái bảo hiểm Quốc gia Philippines (National Reinsurance Corporation of the Philippines) …, Việt Nam cũng có hai doanh nghiệp bảo hiểm tham gia Hiệp hội AGCIA là Tổng công ty bảo hiểm Bảo Việt và Tổng công ty Bảo hiểm BIDV (BIC). Trụ sở chính của Hiệp hội được đặt tại Seoul, Hàn Quốc. Công ty bảo hiểm bảo lãnh Hàn Quốc được bầu là Chủ tịch Hiệp hội.

Hiệp hội AGCIA được thành lập với tầm nhìn nhằm thúc đẩy các sản phẩm bảo hiểm bảo lãnh và bảo hiểm tín dụng trên toàn khu vực châu Á và qua đó đóng góp vào sự phát triển kinh tế và phúc lợi chung của châu Á. Hiệp hội cũng là cầu nối để các thành viên chia sẻ kinh nghiệm, thông tin kinh doanh, đồng thời thay đổi, cải thiện sự quan tâm của các thành viên trong quản lý và điều hành hoạt động kinh doanh loại hình bảo hiểm này.

Tiềm năng và triển vọng phát triển

Thực tế tại Việt Nam hiện nay, đa số các doanh nghiệp chỉ quen với hình thức bảo lãnh ngân hàng, các ngân hàng thương mại gần như là kênh chi phối với thị phần gần như tuyệt đối đối với nghiệp vụ bảo lãnh. Khi bảo hiểm bảo lãnh phát triển, khách hàng sẽ có thêm lựa chọn về sản phẩm bảo hiểm với chi phí hợp lý, mức ký quỹ và tài sản bảo đảm thấp. Bảo hiểm bảo lãnh là công cụ tài chính hữu hiệu để giải quyết rủi ro về trách nhiệm và nghĩa vụ của mỗi bên trong các giao dịch thương mại, qua đó thúc đẩy giao dịch và sự phát triển của nền kinh tế.

Tại Quyết định 1254/QĐ-TTg ngày 26/9/2018, Thủ tướng Chính phủ giao Bộ Tài chính xây dựng Đề án thí điểm thực hiện cơ chế bảo lãnh thông quan đối với một số mặt hàng xuất khẩu, nhập khẩu thuộc diện kiểm tra chuyên ngành. Tháng 4/2020 vừa qua, Bộ Tài chính đã trình Chính phủ Đề án bảo hiểm bảo lãnh thông quan đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu, quá cảnh. Trong đó, Bộ đề xuất sửa đổi lại tên đề án là Đề án bảo hiểm bảo lãnh thông quan đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu, quá cảnh. Mục tiêu của Đề án là tạo thuận lợi cho các hoạt động nhập khẩu hàng hóa, đơn giản hóa một số thủ tục hành chính, đảm bảo hàng hóa được thông quan, giải phóng nhanh chóng, giảm chi phí cho doanh nghiệp do phải lưu giữ hàng hóa tại cửa khẩu.

Tiềm năng bảo hiểm bảo lãnh tại Việt Nam còn rất lớn. Dù bị ảnh hưởng nghiêm trọng bởi Covid-19, kinh tế Việt Nam vẫn tăng trưởng dù ở mức thấp, cùng với đó dự báo nhu cầu bảo lãnh của các doanh nghiệp, các tổ chức sẽ tăng. Bảo hiểm bảo lãnh sẽ cung cấp thêm cho khách hàng một kênh đảm bảo an toàn tài chính và đóng góp một phần vào sự tăng trưởng doanh thu của ngành bảo hiểm nói riêng và nền kinh tế nói chung.

Nguyễn Thanh Mai